Ücretsiz Deneme Sürümünü Başlat!
ÇokNet'in bu rehberinde TYT Fizik testinin en istikrarlı ve belirleyici konularından biri olan Elektrik ve Manyetizma ünitesini tüm detayları, püf noktaları ve sık yapılan hatalarıyla ele alıyoruz.
Elektrik ve Manyetizma, TYT Fizik'in en istikrarlı konularındandır. Toplam 7 fizik sorusunun 1 ila 3 tanesi her yıl düzenli olarak bu üniteden gelmektedir.
| Yıl | Toplam Fizik Sorusu | Elektrik ve Akım Sorusu | Manyetizma Sorusu | Toplam Soru Sayısı |
|---|---|---|---|---|
| 2024 | 7 | 1 | 1 | 2 |
| 2023 | 7 | 2 | 0 | 2 |
| 2022 | 7 | 1 | 1 | 2 |
| 2021 | 7 | 2 | 0 | 2 |
| 2020 | 7 | 1 | 0 | 1 |
Elektrik Akımı (I): Bir iletkenin kesitinden birim zamanda geçen net yük miktarıdır. Birimi Amper (A)'dir. Akımın yönü, elektronların hareket yönünün tersi kabul edilir (+ kutuptan - kutuba).
Potansiyel Farkı (V): Gerilim veya voltaj olarak da bilinir. Yüklerin hareket etmesini sağlayan "itici kuvvettir". Birimi Volt (V)'tur.
Direnç (R): Bir maddenin, üzerinden geçen akıma karşı gösterdiği zorluktur. Birimi Ohm (Ω)'dur.
V = I · RElektrik devrelerinin anayasasıdır. Bir iletkenin uçları arasındaki potansiyel farkının (V), üzerinden geçen akım şiddetine (I) oranı sabittir ve bu sabit değer o iletkenin direncine (R) eşittir.
R = ρ · (L / A)Bir telin direnci; yapıldığı maddenin cinsine (özdirenç - ρ), boyuna (L) ve kesit alanına (kalınlığına - A) bağlıdır.
Direnç, telin boyu (L) ile doğru orantılıdır.
Direnç, telin kesit alanı (A) ile ters orantılıdır.
| Özellik | Seri Bağlama | Paralel Bağlama |
|---|---|---|
| Akım (I) Kuralı | Her yerde aynı (Ieş = I1 = I2) | Kollara ayrılır (Ieş = I1 + I2) |
| Gerilim (V) Kuralı | Dirençler arasında paylaşılır (Veş = V1 + V2) | Her kolda aynı (Veş = V1 = V2) |
| Eşdeğer Direnç (Reş) | Reş = R1 + R2 (Toplam direnç artar) | 1/Reş = 1/R1 + 1/R2 (Toplam direnç azalır) |
Elektrik akımı her zaman en az dirençli yolu tercih eder. Bir dirence paralel olarak boş bir tel bağlanırsa, akımın tamamı bu boş telden geçer ve direnç kısa devre olur. Harflendirme yönteminde bir direncin iki ucu da aynı harfi alıyorsa kısa devre olmuştur.
Bir lambanın parlaklığı, o an harcadığı elektriksel güç (P) ile doğru orantılıdır. Gücü en büyük olan lamba en parlak yanar. Güç, birimi Watt (W)'tır.
| Formül | En Uygun Kullanım Senaryosu |
|---|---|
P = I² · R | Seri bağlı devreler. Çünkü seri devrede akım (I) aynıdır. Direnci büyük olanın gücü de büyük olur. |
P = V² / R | Paralel bağlı devreler. Çünkü paralel devrede gerilim (V) aynıdır. Direnci küçük olanın gücü büyük olur. |
İdeal bir üretece bağlı paralel bir devreye yeni bir lamba daha paralel olarak eklenirse, mevcut lambaların parlaklığı değişmez. Çünkü her bir lamba doğrudan üretecin gerilimine (V) bağlıdır ve bu değer sabit kalır.
Kutuplar: Mıknatısların Kuzey (N) ve Güney (S) olmak üzere iki kutbu vardır. Aynı kutuplar birbirini iter, zıt kutuplar birbirini çeker.
Tek Kutup Yoktur: Bir mıknatıs ne kadar bölünürse bölünsün, her parçanın yine bir N ve bir S kutbu olur. Manyetik tek kutup (monopol) doğada bulunmaz.
Manyetik Alan Çizgileri: Mıknatısın dışında daima N kutbundan S kutbuna doğrudur. Asla birbirlerini kesmezler.
Üzerinden akım geçen bir tel, etrafında bir manyetik alan oluşturur. Bu manyetik alanın yönü Sağ El Kuralı ile bulunur: Sağ elin başparmağı akımın yönünü gösterecek şekilde tel avuçlandığında, diğer dört parmağın dolanma yönü manyetik alanın yönünü verir.
Prizler Paralel Bağlıdır: Çünkü bu sayede her cihaz standart şebeke gerilimini (220V) alır ve bir cihaz çalışmadığında diğerleri etkilenmez.
Sigorta Seri Bağlıdır: Çünkü görevi, devreden geçen toplam akımı kontrol etmektir. Tehlikeli bir akım artışında devreyi tamamen keserek yangın ve cihazların bozulması gibi tehlikeleri önler.
Son Tavsiye: TYT Elektrik ve Manyetizma soruları, formül ezberinden çok kavramsal anlayışı ölçer. Su tesisatı analojisi gibi benzetmelerle konuları somutlaştırın. Ohm Yasası'nı ve devre kurallarını iyi öğrenerek, yoruma dayalı soruları kolayca çözebilirsiniz. Başarılar!
Kaç soru çözersen kaç puan alacağını hesapladın, şimdi ÇokNet ile 15 gün ücretsiz çalış! Kişisel plan, denemeler ve seviye testleriyle hedef puanına yaklaş...