TYT Türkçe Ekler (Sözcükte Yapı)

Türkçenin yapı taşı olan Ekler konusu, TYT'de sadece doğrudan değil; aynı zamanda ses bilgisi, yazım kuralları, sözcük türleri ve cümlenin ögeleri gibi birçok sorunun çözümünde anahtar rol oynar.

📊 TYT Türkçe Sınavında Sözcükte Yapı (Ekler-Kökler) Konusu

TYT Türkçe sınavında sözcükte yapı konusuyla ilgili her sene en az bir soru gelmektedir.

🔨 Yapım Ekleri (Türetme Ekleri)

Eklendiği sözcüğün anlamını veya türünü (isimken fiil yapmak gibi) değiştirerek ondan tamamen yeni bir sözcük türeten eklere yapım eki denir. Yapım eki almış bir kök, artık "gövde" adını alır.

İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri

İsim kök veya gövdelerine gelerek onlardan yeni anlamda isimler türeten eklerdir.

• -lik
  Yeni bir kavram, yer veya meslek adı yapar. (kömür → kömürlük, iyi → iyilik)
• -li
  Bir şeye sahip olma, bir yerli olma anlamı katar. (şeker → şekerli, köy → köylü)
• -siz
  Yokluk, sahip olmama anlamı katar. (ev → evsiz, tat → tatsız)
• -ci
  Meslek veya bir işle uğraşan kişi anlamı katar. (yol → yolcu, simit → simitçi)
• -daş
  Ortaklık, birliktelik anlamı katar. (vatan → vatandaş, meslek → meslektaş)

İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri

İsim kök veya gövdelerine gelerek onlardan fiil türeten eklerdir.

• -le
  İsmi fiil haline getirir. (su → sula-, taş → taşla-)
• -al/-el
  Durum değişikliği bildiren fiiller yapar. (az → azal-, dar → daral-)
• -se
  Önemseme, gibi kabul etme anlamı katar. (garip → garipse-, benim → benimse-)
• -leş
  Birliktelik veya dönüşüm bildiren fiiller yapar. (iyi → iyileş-, güzel → güzelleş-)

Fiilden İsim Yapan Yapım Ekleri

Fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan isim, sıfat veya zarf (fiilimsi) türeten eklerdir.

• -gi
  Soyut kavram isimleri yapar. (sev- → sevgi, bil- → bilgi)
• -im
  Eylemin sonucunu veya adını bildirir. (seç- → seçim, öl- → ölüm)
• -ici
  Eylemi yapma alışkanlığında olanı belirtir. (al- → alıcı, sat- → satıcı)
• -ak
  Eylemin yapıldığı yeri veya aracı belirtir. (dur- → durak, yat- → yatak)
• -ış, -ma, -mak
  İsim-fiil ekleridir. (gülüş, konuşma, gelmek)

Fiilden Fiil Yapan Yapım Ekleri

Fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan yeni fiiller türeten eklerdir. Genellikle fiilin çatısını değiştirirler.

• -il
  Edilgen (işin başkası tarafından yapıldığı) fiiller yapar. (kır- → kırıl-, sev- → sevil-)
• -dir
  Ettirgen (işi başkasına yaptırma) fiiller yapar. (yaz- → yazdır-, bil- → bildir-)
• -iş
  İşteş (işi karşılıklı veya birlikte yapma) fiiller yapar. (gör- → görüş-, gül- → gülüş-)

🔗 Çekim Ekleri

Eklendiği sözcüğün anlamını veya türünü değiştirmeyen, sadece sözcüğün cümledeki görevini belirleyen, diğer kelimelerle ilişki kurmasını sağlayan eklerdir.

İsim Çekim Ekleri

• Çoğul Eki (
  -lar, -ler
  ): Varlıkların sayısını birden fazla yapar. (ağaç → ağaçlar, çiçek → çiçekler)
• Hal (Durum) Ekleri: İsmin cümledeki durumunu belirtir. (Belirtme
  -i
  , Yönelme
  -e
  , Bulunma
  -de
  , Ayrılma
  -den
  )
• İyelik (Aitlik) Ekleri: Bir varlığın kime ait olduğunu belirtir. (kitabım, araban, evi, okulumuz)
• Tamlayan (İlgi) Eki (
  -(n)ın, -(n)in
  ): İsim tamlaması kurar. (kapının kolu, Ayşe'nin defteri)

Fiil Çekim Ekleri

• Kip Ekleri: Fiilin zamanını veya dileğini belirtir. (geldi, gidiyor, koşacak / gelmeli, çalışsa)
• Şahıs (Kişi) Ekleri: Eylemi kimin yaptığını belirtir. (geldim, geldin, geldik)

💡 TYT Türkçe Sınavında Sık Karıştırılan Ekler

🎯 Sözcükte Yapı (Ekler-Kökler) Quizi