Ücretsiz Deneme Sürümünü Başlat!
TYT Türkçede Ses Bilgisi konusundan her yıl en az 1 soru kesin olarak gelmektedir. Bazı yıllar bu sayı 2'ye çıkabilmektedir.
| Yıl | TYT'de Çıkan Soru Sayısı |
|---|---|
| 2024 | 1 |
| 2023 | 1 |
| 2022 | 1 |
| 2021 | 2 |
| 2020 | 1 |
| 2019 | 1 |
| 2018 | 2 |
TYT Türkçede ses bilgisi konusu soru sayısı az gibi görünse de, TYT'deki her sorunun sıralamadaki etkisi büyüktür. Ses Bilgisi, kuralları net ve öğrenilmesi görece kolay bir konu olduğu için "cepte" olarak görülmesi gereken bir konudur.
Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi): İkinci hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan bazı kelimelere ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde bu dar ünlünün düşmesidir.
Örnek: karın-ı → karnı
Ünlü Daralması: Geniş ünlüyle (a, e) biten fiillere -yor eki getirildiğinde, bu geniş ünlülerin daralarak (ı, i, u, ü) seslerine dönüşmesidir.
Örnek: başla-yor → başlıyor
Ünlü Türemesi: Bazı tek heceli sözcüklere -cık eki getirildiğinde arada bir ünlünün ortaya çıkmasıdır.
Örnek: bir-cik → biricik
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi): Sert ünsüzle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten kelimeye yumuşak ünsüzle (c, d, g) başlayan ek geldiğinde, ekin sertleşerek (ç, t, k) olmasıdır.
Örnek: kitap-cı → kitapçı
Ünsüz Yumuşaması (Değişimi): Sert ünsüzle (p, ç, t, k) biten kelimeye ünlüyle başlayan ek geldiğinde, bu seslerin yumuşayarak (b, c, d, g/ğ) olmasıdır.
Örnek: ağaç-a → ağaca
Ünsüz Düşmesi: Genellikle -k ile biten kelimelere küçültme eki getirildiğinde -k sesinin düşmesidir.
Örnek: ufak-cık → ufacık
Ünsüz Türemesi (İkizleşme): Bazı tek heceli sözcüklere ünlüyle başlayan ek geldiğinde veya yardımcı fiille birleştiğinde sondaki ünsüzün tekrarlanmasıdır.
Örnek: hak-ı → hakkı
Kaynaştırma Ünsüzleri: İki ünlü arasına giren koruyucu y, ş, s, n ünsüzleridir.
Örnek: araba-ı → araba-s-ı
Ulama: Ünsüzle biten kelimeden sonra ünlüyle başlayan kelime gelince, seslerin birleşik okunmasıdır. (Yazıda gösterilmez).
Bir kelimedeki ses olayını bulmanın en garanti yolu, kelimeyi köküne ve aldığı eklere ayırmaktır. Kelimenin orijinal hali ile ek almış halini karşılaştırarak hangi sesin değiştiğini net bir şekilde görebilirsiniz.
Örnek: "Ufacık" kelimesini gördüğünüzde kökünün "ufak" olduğunu hatırlayın. -cık eki gelince -k sesinin düştüğünü fark edersiniz. (Ünsüz Düşmesi)
Ünlü daralması kural olarak sadece -a veya -e ile biten fiillere -yor eki geldiğinde olur. "Diyor" ve "niye" kelimeleri istisnadır (kökleri de- ve ne- dir). Soru size "daralma var mı?" diyorsa ilk bakacağınız yer -yor eki almış fiiller olmalıdır.
Ayırt Etme Yolu: Ünsüz türemesinde kelimenin sonundaki ses ikizleşir (af → affetmek). Kaynaştırmada ise iki ünlü arasına bambaşka bir koruyucu ses girer (kedi-y-e). Türeyen ses kelimenin orijinalindendir, kaynaştırma dışarıdandır.
Ayırt Etme Yolu: Benzeşmede (Sertleşme) ek değişir (ağaç-da → ağaç-ta). Yumuşamada ise kelimenin kökündeki ses değişir (ağaç-ı → ağacı).
Tek heceli sözcüklerin çoğunda ünsüz yumuşaması olmaz. Örneğin, "top-u → topu", "süt-e → süte" kelimelerinde yumuşama görülmez.
Özel isimlerde yumuşama yazıda gösterilmez, ama ses olayı olarak vardır. "Zonguldak'a gidiyorum." cümlesinde ünsüz yumuşaması bulunur, çünkü "Zonguldağa" şeklinde okunur.
TYT sınavında ses bilgisi konusu kuralları ezberlemekten çok, kelimenin kökünü ve aldığı ekleri analiz ederek mantığını anlamayı gerektiren bir konudur. Başarı için:
Tüm ses olaylarının tanımını ve kilit örneklerini öğrenin.
Bol bol soru, özellikle çıkmış soruları çözerek pratik yapın.
Yanlış yaptığınız sorularda hangi ses olayını neden karıştırdığınızı analiz edin.
Unutmayın: Ses bilgisi nankör bir konu değildir. Kurallara hakim olduğunuzda ve yeterli pratik yaptığınızda sınavda size net kazandıracak en garanti konulardan biridir. Başarılar!
Kaç soru çözersen kaç puan alacağını hesapladın, şimdi ÇokNet ile 15 gün ücretsiz çalış! Kişisel plan, denemeler ve seviye testleriyle hedef puanına yaklaş...
